Historia obozu
Niemiecki nazistowski obóz Plaszow został utworzony przez Niemców w październiku 1942 r. na terenie krakowskich dzielnic Podgórze i Wola Duchacka. Pierwsze prace rozpoczęto na obszarze zlokalizowanych w tym miejscu cmentarzy żydowskich. Plaszow powstał jako obóz pracy (Zwangsarbeitslager Plaszow des SS- und Polizeiführers im Distrikt Krakau – ZAL Plaszow) i był przeznaczony dla Żydów ze zlikwidowanego w marcu 1943 roku krakowskiego getta. W latach 1943–1944 osadzono w nim także Żydów ocalałych z likwidowanych przez Niemców gett w Bochni, Tarnowie, Wieliczce, Rzeszowie, Przemyślu oraz z obozu pracy w Szebniach.
W lipcu 1943 r. Niemcy utworzyli na terenie ZAL także obóz pracy wychowawczej dla Polaków. Przetrzymywano w nim mieszkańców Krakowa oraz ofiary pacyfikacji podkrakowskich miejscowości. W styczniu 1944 r. obóz pracy został przekształcony w obóz koncentracyjny (Konzentrationslager Plaszow bei Krakau – KL Plaszow). W tym samym roku funkcjonował on również jako obóz przejściowy dla kierowanych do KL Auschwitz węgierskich Żydów. Od wiosny 1944 r. do KL Plaszow przyjeżdżały transporty więźniów z ewakuowanych obozów w dystryktach lubelskim i radomskim. Z KL Plaszow wywożono transporty do innych obozów pracy i koncentracyjnych. Szacuje się, że przez cały okres funkcjonowania obozu przetrzymywano w nim ponad 35 tys. osób, a liczba jego ofiar oceniana jest na ok. 6 tys. Wśród nich największą grupę stanowili Żydzi – ofiary likwidacji krakowskiego getta oraz złapani na tzw. aryjskich papierach – przeznaczeni na śmierć podczas selekcji dokonywanych w obozie.
Na terenie KL Plaszow rozstrzeliwano również osadzonych w krakowskim więzieniu przy ulicy Montelupich Polaków, Żydów i osoby innej narodowości. Egzekucje i pochówki odbywały się w trzech miejscach straceń: obok starego cmentarza oraz na terenie dwóch dawnych szańców artyleryjskich, zwanych H-górką i C-dołkiem.
Likwidacja KL Plaszow trwała od sierpnia 1944 r., gdy Niemcy rozpoczęli wywożenie więźniów i infrastruktury obozowej (elementy baraków, wyposażenie warsztatów itp.). 14 stycznia 1945 r. ostatnia grupa ok. 600 więźniów KL Plaszow wyruszyła pieszo w kierunku KL Auschwitz. Od 19 stycznia do końca 1945 r. na terenie poobozowym stacjonowała Armia Czerwona, pustosząc go. Po jej wyjściu obszar ten stał się dostępny dla każdego, a proces dewastacji postępował.
